Belanghebbende bij een besluit van de overheid

In de Algemene wet bestuursrecht is bepaald dat degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken als belanghebbende wordt gezien. Een besluit wordt in juridische vaktaal ook wel een beschikking genoemd.
U wordt als belanghebbende aangemerkt wanneer u aanvrager bent van een beschikking, bijvoorbeeld een omgevingsvergunning. Daarnaast bent u ook belanghebbende wanneer u een ontvanger bent van een beschikking. U heeft bijvoorbeeld een vergunning aangevraagd en ook gekregen. Hetzelfde geldt bij een heffingsaanslag, zoals gemeentelijke belastingen. In deze gevallen bent u “direct belanghebbende”.
Er zijn ook gevallen waarin u als “derde belanghebbende” kunt worden aangemerkt. U bent dan geen aanvrager of ontvanger, maar uw belang is wel rechtstreeks bij het besluit betrokken.

Een voorbeeld: uw buren gaan bouwen
Uw buren willen hun woning uitbreiden en hiervoor vragen zij een vergunning aan. U heeft jaren geleden zelf ook de eerste verdieping uitgebreid, dus u begrijpt uw buren wel. De gemeente verleend de vergunning. Tot uw schrik komt u erachter dat het niet één, maar twee verdiepingen hoog wordt en direct zal grenzen aan uw perceel. U vindt dit veel te groot en u besluit in bezwaar te gaan, maar bent u wel belanghebbende?

Bent u belanghebbende?
Het bestuursorgaan (bijvoorbeeld gemeente) zal in bezwaar, of de rechter in (hoger) beroep, moeten nagaan of u toegang heeft tot de procedure. Dit wordt ook ontvankelijkheid genoemd. De vraag is dan: bent u belanghebbende bij dit besluit?

Soms is er sprake van een zienswijze
Bijvoorbeeld bij bestemmingsplanprocedures. Dan wordt er niet beoordeeld of u belanghebbende bent. Iedereen mag dan een zienswijze indienen. Bij beroep zal de rechter wel bekijken of u belanghebbende bent.

De criteria
In de rechtspraak zijn zes criteria ontwikkeld om te kunnen beoordelen of er sprake is van een belanghebbende. Deze criteria worden hieronder besproken aan de hand van het eerder genoemde voorbeeld. U moet aan alle criteria voldoen om als belanghebbende te worden aangemerkt.
1. Feitelijk belang
• Verandert er feitelijk iets als gevolg van het besluit?
• Ja, er wordt een uitbouw gerealiseerd die twee verdiepingen hoog wordt.

2. Eigen belang
• Gaat het om een belang van de persoon die in bezwaar gaat?
• Ja, het gaat om uw eigen belang. U gaat niet in bezwaar voor uw neef die in een andere stad woont.

3. Persoonlijk belang
• Heeft u een belang waarbij u zicht onderscheidt van andere personen?
• Ja, u woont er tenslotte naast en u wordt rechtstreeks geconfronteerd met de voorgenomen plannen. Uw belang moet zich voldoende onderscheiden van de belangen van willekeurige anderen of een algemeen belang. Is dit niet het geval, dan kan er geen sprake zijn van een persoonlijk belang. Er moet sprake zijn van “ruimtelijke impact”, zoals het in de rechtspraak wordt genoemd. Op het vereiste van “ruimtelijke impact” heeft de Raad van State wel een nuancering aangebracht. Er moet namelijk wel sprake zijn van “gevolgen van enige betekenis”. Brengt een besluit geen of geringe hinder voor diegene die daartegen een procedure wil starten? Dan zijn er geen gevolgen van enige betekenis. Er wordt niet voldaan aan het criterium van persoonlijk belang en men is daarom geen belanghebbende. Verderop in dit bericht leest u hier meer over.

4. Rechtstreeks betrokken belang
• Is er een verband tussen het genomen besluit, de verleende omgevingsvergunning, en uw belang?
• U vindt de uitbreiding van uw buren te groot en het grenst direct aan uw perceel. Uw belang kan dus gekoppeld worden aan de verleende vergunning. U heeft een rechtstreeks betrokken belang.

5. Objectief bepaalbaar belang
• Uw belang moet objectief te bepalen zijn.
• Dat is het geval wanneer u de uitbreiding van uw buren te groot vindt. Wordt u verdrietig van het feit dat uw buren gaan uitbreiden? Dan is er geen sprake van een objectief bepaalbaar belang. Uw belang kan dus niet gebaseerd zijn op een mening of gevoel.

6. Actueel belang
• Gaat het om een situatie die nu speelt?
• Ja, de plannen van uw buren spelen op dit moment. Gaat het om een belang dat in de toekomst speelt, dan is er geen actueel belang.

Gevolgen van enige betekenis
U heeft eerder kunnen lezen dat één van de criteria is dat een betrokkene persoonlijk belang moet hebben om als belanghebbende bij dat besluit te worden aangemerkt. Het criterium ‘gevolgen van enige betekenis’ dient als correctie op dit uitgangspunt.
Gevolgen van enige betekenis ontbreken wanneer de gevolgen wel zijn vast te stellen, maar de gevolgen van de activiteit voor de woon-, leef-, of bedrijfssituatie van betrokkene dermate gering zijn dat een persoonlijk belang bij het besluit hierdoor ontbreekt.
Daarbij wordt gelet op de factoren afstand tot, zicht op, planologische uitstraling van en milieugevolgen (o.a. geur, geluid, licht, trilling, emissie, risico) van de activiteit die het besluit toestaat. Zo nodig worden die factoren onderlinge samenhang bezien. Ook aard, intensiteit en frequentie van de feitelijke gevolgen kunnen van belang zijn.

Twijfelt u nog of u belanghebbende bent?
Univé Rechtshulp bekijkt bij de behandeling van uw kwestie ook of u belanghebbende bent bij een besluit. Dit is om te beoordelen of u met rechtshulp wel kunt bereiken wat u graag wilt. Er moet namelijk een redelijke kans zijn op het behalen van het resultaat.